خازن پمپ آب چیست؟ آشنایی با انواع آن و علائم خرابی متداول

یکی از مهم‌ترین قطعات موجود در لوازم و یا تجهیزات الکترونیکی، خازن است که در انواع پمپ‌های آب خانگی و صنعتی نیز کاربرد اساسی دارد. خازن پمپ‌ آب دارای انواع مختلفی است که از آن‌ها به جهت تنظیم جریان برق و البته میزان ولتاژ در مدارهای الکتریکی یک پمپ استفاده می‌کنند. خازن‌ها بسیار ساده‌تر از انواع باتری‌ها هستند چرا که نمی‌توانند الکترون‌های جدیدی را تولید کنند بلکه فقط توانایی ذخیره‌سازی آن‌ها را دارند. به همین دلیل است که شناخت علائم خرابی خازن پمپ آب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.

خازن پمپ آب چیست؟

خازن پمپ آب یک وسیلۀ کاملا کاربردی برای ذخیرۀ انرژی الکتریکی است که از دو هادی یا نارسانا تشکیل شده است. همانطور که اشاره شد، عملکرد خازن تا حد زیادی شبیه به باتری بوده و هر دو آن‌ها می‌توانند انرژی الکتریکی را در خود ذخیره‌سازی کنند.

شناخت انواع خازن پمپ آب

پمپ‌های آب خانگی از قطعات مختلفی تشکیل شده‌اند که خازن مهم‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید. در انواع پمپ‌های آب از خازن‌هایی به شرح زیر استفاده می‌کنند:

خازن استارتر

هنگامی که پمپ آب نیاز به انرژی الکتریکی برای روشن‌شدن دارد، یک خازن را بر سر راه مدار پمپ‌ قرار می‌دهند که به همین دلیل به آن خازن استارتر یا خازن آغازکننده می‌گویند. لازم به توضیح است که اگر پمپ آب به این خازن مجهز نباشد، موتور پمپ در زمان روشن شدن، نمی‌تواند عملکرد مناسبی را از خود به نمایش بگذارد و صرفا صدا تولید می‌کند.

خارن دائم الکار

پمپ آب پس از آنکه روشن شد، به کمک خازن دائم الکار آب را وارد مدار می‌کند تا بتواند الکتریسیتۀ مورد نیاز را تامین ‌کند.

خازن قدرت

خازن قدرت یا خازن کارکرد پمپ که به Power Capacitor در میان اهالی این حوزه مشهور می‌باشد، در موتورهای القایی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این خازن‌ها می‌توانند به موتور پمپ آب در تولید و برقراری تعادل جریان الکتریکی در طول عملکرد پمپ کمک شایانی کنند.

خازن قدرت به عنوان یک عنصر تنظیمی در مدارهای الکتریکی پمپ آب شناخته می‌شود که وظیفۀ جبران و اصلاح تغییرات ولتاژ و هم‌چنین جریان ورودی را بر عهده خواهد داشت.

خازن الکترولیتیک

خازن‌های الکترولیتیک نیز ممکن است که در برخی از پمپ‌های آب مورد استفاده قرار بگیرند. این خازن‌ها صرفا به عنوان یک خازن‌ فیلتردار به حساب می‌آیند و عموما از آن‌ها به جهت کم کردن نویز، استقرار ولتاژ و همچنین جدا کردن جریان متناوب و مستقیم استفاده می‌کنند.

نحوه تست خازن پمپ آب

نحوه تست خازن پمپ آب برای اندازه‌گیری با مولتی‌متر آنالوگ را می‌توان مطابق مراحل زیر انجام داد:

• نخست باید موقعیت انتخابگر دستگاه را بر روی موقعیت «اهم متر» قرار داد.
• باید از سلامت مولتی متر آگاه شد و با تست آن اطمینان حاصل کرد که به درستی کار می‌کند.
• برای اندازه گیری خازن‌ باید اطمینان حاصل کرد که پمپ آب به هیچ کابل مستقیم یا غیرمستقیمی متصل نباشد.
• سوزن اندازه‌گیری مولتی‌متر را می‌بایست به صورت مرتب و با دقت لازم به هریک از پایانه‌های خازن وصل کرد.
• اشاره‌گر موجود روی مولتی تستر را باید دنبال کرد تا روند اندازه‌گیری‌ها بررسی شود.
• هنگامی که یک خازن شکسته برای اندازه‌گیری انتخاب می‌شود، نشانگر دستگاه مولتی‌متر عمدتا به سمت راست و چپ حرکت می‌کند ولی به نقطه‌ای که تست شروع شده‌است، هرگز برنمی‌گردد. بنابراین وقتی که موقعیت سوزن دستگاه تغییر ‌کند، سوزن نیز همچنان حرکتی نخواهد داشت.

نحوه تست خازن پمپ آب برای اندازه‌گیری با مولتی متر دیجیتال را می‌توان مطابق مراحل زیر انجام داد:

• مقیاس انتخابگر را باید بر روی علامتی که شبیه به خازن است تنظیم کرد.
• پروب دستگاه را باید به انتهای خازن به درستی متصل کرد.
• زمانی که خازن پمپ آب با مولتی تستر دیجیتال آزمایش می شود، اگر عدد نمایش داده شده بر روی صفحۀ LCD بیش از 1300 باشد و یا به عدد 1 برگردد، می‌توان اطمینان حاصل کرد که خازن به درستی کار می‌کند.
• اگر بر روی صفحۀ LCD مولتی‌متر عددی نمایش داده نشد به مفهوم آن است که خازن پمپ آب خراب شده است.

اصول نگهداری، علائم خرابی و تعویض خازن‌ پمپ‌ آب

گفتنی است که در هنگام نصب پمپ آب باید دقت لازم را داشت که حتما از یک منبع ذخیرۀ آب بهره‌مند باشد چرا که پمپ هرگز نباید بدون آب کار کند. هم‌چنین ضروری است که پس از یک‌دورۀ یکساله نسبت به هواگیری پمپ اقدامات لازم انجام شود.

نکتۀ بسیارمهمی که باید در مورد خازن‌ها مد نظر قرار گیرد این است که جز اقلام مصرفی پمپ‌های آب هستند و باید به‌صورت دوره‌ای کنترل و بازرسی شوند تا درصورت نیاز، تعویض آن‌ها در دستور کار قرار گیرد.

چه زمانی باید خازن را تعویض کرد؟

عمر خازن پمپ آب درصورتی که محل قرارگیری پمپ‌ در معرض گرما و یا حرارت باشد، به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین بهتر است که دستگاه در قسمت خنک ساختمان و به‌دور از نور خورشید قرار گیرد و به صورت مستمر عملیات تست خازن پمپ آب انجام شود.

یکی از دلایل شایع تعویض خازن پمپ آب، کیفیت آن‌ها می‌باشد. بدیهی است که اگر درون خازن یک فرآیند شیمیایی رخ دهد و یا نشتی داشته باشد، می‌تواند خارن را با انفجار ناگهانی مواجه کند. گفتنی است که اکثر اینگونه از انفجار‌ها خطرناک نبوده و صدایی نیز به همراه ندارند اما عامل اصلی خرابی خازن به حساب می‌آیند.

خرابی خازن‌ پمپ آب می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد بنابراین برخی از عواملی که باعث این خرابی می‌شوند، عبارتند از:

• بروز هرگونه نشتی روغن در داخل خازن پمپ
• بیرون آمدن محتویات داخلی خازن پمپ
• به‌وجود آمدن سوراخ‌هایی بر روی بدنۀ خازن
• باد کردن بدنۀ اصلی خازن

علائم خرابی خازن پمپ آب

همانطور که گفته شد، خازن پمپ آب یک ابزار کاملا کلیدی است که به روشن شدن پمپ کمک شایانی می‌کند. همچنین می‌تواند به دینام موتور پمپ آب نیز کمک کند که کاملا نرم‌تر چرخیده و قدرت بیشتری کسب کند. استفادۀ زیاد و طولانی مدت از پمپ باعث می‌شود که خازن، دچار فرسودگی شود و دیگر نتواند آنطور که باید بچرخد و کار کند. 

چند نشانۀ بسیار مهم که جز علائم خرابی خازن پمپ آب به شمار می‌روند به شرح زیر می‌باشند:

پمپاژ ضعیف پمپ

پمپاژ ضعیف آب می‌تواند از اولین علائم خرابی خازن پمپ آب باشد و درست در زمانی رخ می‌دهد که خازن دیگر به درستی کار نمی‌کند. این مساله باعث می‌شود تا دینام به مانند گذشته قدرت نگیرد و به خوبی نچرخد. عدم چرخش صحیح دینام باعث می‌شود که نیروی لازمه برای پمپاژ با ضعف همراه باشد.

پمپ نمی تواند بچرخد

خازن پمپ آب با حفظ جریان مورد نیاز دینام، نیروی لازم برای به چرخش درآمدن پمپ را تامین می‌کند. بنابراین سلامت دینام وابستگی مستقیمی به ثابت بودن جریان الکتریکی حاصله از سیستم سیم پیچ دارد. اما اگر پمپ آب به خوبی نچرخد، به مفهوم آن است که دینام برق مورد نیاز را به صورت کامل دریافت نمی‌کند.

عدم توانایی در نگه داشتن برق و جریان الکتریکی

اگر خازن پمپ نتواند جریان برق را در خود ذخیره کند یعنی با یکی دیگر از علائم خرابی خازن پمپ آب مواجه هستیم. برای مشخص کردن این مساله کافی است تا از یک مولتی تستر، یک ولتاژ و یک آوومتر کمک گرفت.

کند شدن اولین چرخش پمپ و یا خاموش شدن یکبارۀ دستگاه

یکی دیگر از اصلی‌ترین علائم خرابی خازن پمپ آب را می‌توان در کند شدن اولین چرخش پمپ مشاهده کرد. همانطور که بیان شد وظیفۀ اصلی خازن استارتر این است که به دستگاه کمک کند تا در اولین وضعیت روشن شدن، شروع به چرخش کند. اما اگر خازن دارای آسیب حتی جزئی باشد، عملکرد آن با کاهش قدرت همراه خواهد بود.

لازم به توضیح است که اگر پمپ آب در اولین چرخش خود مشکلی داشته باشد، دور موتور پمپ نیز با کاهش شدیدی مواجه می‌شود.

باد کردن بدنۀ خازن یا ذوب شدن آن

باد کردن بدنۀ خازن و یا ذوب شدن آن، از علائم خرابی خازن پمپ آب است که باید جدی گرفته شود. نحوه تست خازن پمپ آب در چنین وضعیتی، بررسی شکل ظاهری آن است که باید عاری از هرگونه شکستگی و یا تورم باشد.

در صورتی که با پدیدۀ ذوب شدن و یا تورم در بدنه مواجه باشیم به این مفهوم است که زمان تعویض خازن پمپ آب فرا رسیده است. در نظر داشته باشید که خازن شکسته، بسیار شبیه به یک باتری متورم و یا منفجر شده است و مایع الکترولیت درونی آن با نشتی مواجه شده است.

نچرخیدن پمپ آب و صدایی شبیه به وزوز

عدم چرخش پمپ آب و داشتن صدایی شبیه به وزوز می‌تواند یکی دیگر از علائم خرابی خازن پمپ آب باشد که عمدتا این پدیده به دلیل شکستگی خازن رخ می‌دهد. خازن شکسته قدرت کافی را ندارد و پمپ آب نمی‌تواند با قدرت سابق شروع به چرخیدن کند که به همین دلیل با اولین تکانه، صدایی شبیه به وزوز به گوش می‌رسد.

سخن پایانی

در این مقاله به آشنایی با خازن پمپ آب پرداخته شد و انواع آن‌ها نیز مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. سپس اصول نگهداری، علائم خرابی خازن پمپ آب و نکات مراقبتی بیان عنوان گردید.

تعویض خازن‌ پمپ‌ آب در زمانی که به صورت قطعی مشخص شد خازن به درستی کار نمی‌کند، بهترین راه حل برای حفظ سلامت و طول عمر پمپ‌های آب به حساب می‌آید. اگر در زمینه تعمیر پمپ صنعتی نیاز به راهنمایی دارید با شرکت آبروان در تماس باشید.